Τα κυνηγετικά νομίσματα...στην αρχαιότητα

Η απεικόνιση κυνηγετικών σκηνών στην τέχνη της αρχαιότητας ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο. Το πόσο διαδεδομένη ήταν και πόσο συχνά αναπαραγόταν το ίδιο κυνηγετικό θέμα σε είδη καθημερινής χρήσης, όπως αναθηματικές στήλες, αγάλματα κ.λπ. δείχνει τη μεγάλη του επιρροή και την εξάπλωση του κυνηγίου στην αρχαία Ελλάδα.

 

Από αυτό το σημείο, της χρήσης του κυνηγίου ως εικόνας από τους απλούς πολίτες, μέχρι την απεικόνιση κυνηγετικών σκηνών σε επίσημα «κρατικά» σύμβολα, η απόσταση είναι μεγάλη και πολύ σημαντική.

 

Στην αρχαία Ελλάδα κάθε πόλη ήταν ένα μικρό κρατίδιο με δικούς του νόμους και νομίσματα για τα πιο ισχυρά από αυτά. Πριν από την εμφάνιση ισχυρών βασιλέων και αυτοκρατόρων που επέβαλαν τελικά την απεικόνιση του προσώπου τους στα νομίσματα, η κάθε πόλη επέλεγε δικές της παραστάσεις και σύμβολα που σηματοδοτούσαν το νόμισμά της.

 

 

Οι πόλεις της «Magna Grecia», της Μεγάλης Ελλάδας, που αναπτύχθηκαν στα δυτικά παράλια της Μεσογείου και ιδίως στη Σικελία και τη Νότια Ιταλία, διακρίθηκαν ιδιαίτερα για τα «κυνηγετικά νομίσματά» τους. Η παράδοση αυτή δείχνει ξεκάθαρα τη σημασία και επιρροή που είχαν οι τότε κυνηγοί, πολίτες και άρχοντες, στη διοικητική και κοινωνική δομή των ελληνικών αποικιών.

 

 

Για τις ελληνικές πόλεις όπως η Εγέστα, η Μεσσήνη και οι Συρακούσες στη Σικελία, το κυνήγι ως εικόνα ήταν ένα κυρίαρχο «νομισματικό σύμβολο». Λαγωνικά σε καταδίωξη, σκυλιά με λεπτομέρειες κυνολογικές που θα ζηλεύαμε και σήμερα για την ευκρίνειά τους, λαγοί σε μια ζωντανή κίνηση, αλλά και η θεά Αρτεμις ως προστάτιδα του κυνηγιού, απεικονίζονταν στα νομίσματα των πόλεων για πολλούς αιώνες.

 

Μπορούμε να αναλογιστούμε μόνο το πόσο σημαντικά ήταν τα λαγωνικά που εμφανίζονται στα νομίσματα αυτά και πόσο αποτέλεσαν κεντρικό θέμα συζήτησης και σχολιασμού στις κοινωνίες των πόλεων αυτών. Προφανώς και δεν ήταν κάτι το περιθωριακό και ασήμαντο ως δραστηριότητα, για να αποτελεί σύμβολο μιας πόλης-κράτους. Το κυνήγι του λαγού πρέπει να ήταν από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες για τους άρχοντες αλλά και τους πολίτες της Σικελίας.

 

Σε διάφορες εκδόσεις νομισμάτων ο λαγός ως θήραμα κυνηγετικό συνυπάρχει με δελφίνι (σύμβολο της θάλασσας φωτό 1), με στάχυ (είναι γνωστό ότι η Σικελία ήταν ένας σιτοβολώνας του αρχαίου κόσμου) αλλά και με αετούς.

 

 

Το ότι χρησιμοποιούνταν και η ιερακοθηρία ως μέσο κυνηγιού, μαζί με τα λαγωνικά είναι μάλλον περισσότερο από βέβαιο. Σε μερικά νομίσματα απεικονίζονται με καταπληκτική δυναμική αετοί να έχουν στα νύχια τους τον θηρευμένο λαγό.

 

Οσο οι πόλεις αυτές διατηρούσαν τη νομισματική και διοικητική τους αυτονομία μπόρεσαν να εκτυπώσουν τα υπέροχα αυτά «κυνηγετικά νομίσματα», που μόνο θαυμασμό και μια μικρή δόση ζήλιας μπορούν να προκαλέσουν στους κυνηγούς του σήμερα. Αν και εξαφανίστηκαν οι κυνηγετικές εικόνες από τα νομίσματα των περιοχών αυτών, όταν έγιναν μέρος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, το κυνήγι ως κορυφαία δραστηριότητα της κοινωνίας δεν χάθηκε ποτέ στους μετέπειτα χρόνους. Βρήκε άλλη μορφή έκφρασης στην τέχνη και μας άφησε υπέροχα δείγματα ζωγραφικής, γλυπτικής και ψηφιδωτών, όπως αυτά χρησιμοποιήθηκαν στις ιδιωτικές κατοικίες των τοπικών αρχόντων, που ήταν πάντοτε οι πιο συστηματικοί και σημαντικοί κυνηγοί. Στη Ελλάδα μέχρι πριν από αρκετά χρόνια το κυνήγι αποτελούσε μια φυσιολογική δραστηριότητα των ανθρώπων της υπαίθρου, αποδεκτή από την κοινωνία και χρήσιμη τελικά περιβαλλοντικά και οικονομικά.

 

 

Δεν έφθασε ποτέ όμως σε τέτοιο βαθμό επιρροής ώστε να έχουμε κυνηγετικές παραστάσεις σε νομίσματα της σύγχρονης Ελλάδας. Οποιοσδήποτε Ελληνας κυνηγός μπορεί να διαβάσει εύκολα ονόματα που είναι γραμμένα πάνω σε ένα νόμισμα που «τυπώθηκε» πριν από 2.500 χρόνια στη Σικελία. Μπορεί να θαυμάσει τα σκυλιά και τα θηράματα της τότε εποχής που δεν διαφέρουν από τα σημερινά, αλλά θα δυσκολευτεί πολύ να ανακαλύψει σήμερα ένα επίσημο δημόσιο κείμενο που να αντιμετωπίζει τουλάχιστον ως αποδεκτό το κυνήγι στην Ελλάδα.

 

Μετά τη δημιουργία της «βιομηχανίας των περιβαλλοντικών μελετών», όπως την είπε εύστοχα ένας Ελληνας πρώην πρωθυπουργός, και την εμφάνιση των ΜΚΟ ως «ειδικών» αυτόκλητων προστατών της φύσης, το κυνήγι και οι κυνηγοί έγιναν οι «κακοί» και ο λύκος ο «καλός» ακόμη και στα παραμύθια που διδάσκονται τα παιδάκια στο σχολείο. Τα σκυλιά έπαψαν να είναι κυνηγετικά σύμβολα, όπως στα υπέροχα νομίσματα της αρχαίας Εγέστας, και έγιναν αντικείμενο μιας επικερδούς απασχόλησης, είτε ως υπό «προστασία» αδέσποτα είτε ως μια εμπορική αγορά, με παλτουδάκια, κομμωτήρια και βαφές, που τα μετατρέπουν σε κλόουν και σε δυστυχισμένα πλάσματα, καταδικασμένα να ζουν ως άνθρωποι αντί για σκύλοι που έζησαν αιώνες κυνηγώντας τους λαγούς στα βουνά και στα λαγκάδια.

 

 

Η Ιρλανδία, μια κατ'εξοχήν χώρα των Κελτών, που ήταν πάντοτε οι πιο κυνηγοί από τους κυνηγούς, αποτέλεσε μια ευχάριστη έκπληξη (Φωτό 4 & 5). Μετά από χιλιετίες εμφανίστηκαν και πάλι θηράματα και λαγωνικά στα επίσημα νομίσματα ενός κράτους. Λαγοί, σκυλιά, ελάφια και μπεκάτσες έγιναν σύμβολα των νομισμάτων της χώρας αυτής για πολλές εκδόσεις από τη δεκαετία του 1920 και μετέπειτα.

 

 

Μπορεί η τεχνολογία και ο εξοπλισμός να αναπτύχθηκαν πολύ περισσότερο από την εποχή των νομισμάτων που τυπώνονταν με «πρωτόγονα» μέσα στις Συρακούσες της Magna Grecia, όμως η χάρη και η ζωντάνια του λαγωνικού της Εγέστας (Φωτό 3), που σχεδιάστηκε πριν από 2.500 χρόνια, δεν μπόρεσε να ξεπεραστεί.

 

Παρόλη τη στιλπνάδα, την γεωμετρική τελειότητα και τις καθαρές γραμμές στο νόμισμα του «Ιρλανδικού» λαγού, ο «Μεσσάνιος» λαγός (Φωτό 2) στο νόμισμα της αρχαίας Μεσσήνης εξακολουθεί να είναι ένα υπέροχο δείγμα έκφρασης μια ολόκληρης κοινωνίας, τόσο από καλλιτεχνική όσο και από κυνηγητική σκοπιά.

 

Τα κυνηγετικά νομίσματα της Αρχαίας Ελλάδα, εκτός από την ιστορική ή και καλλιτεχνική τους αξία, σηματοδοτούν και την κορυφαία επιρροή των κυνηγών-πολιτών στα δημόσια πράγματα της χώρας τους. Θα καταφέρουμε ως σημερινοί κυνηγοί-πολίτες να πλησιάσουμε λίγο το επίπεδο των προγόνων μας, όπως αυτό είχε εξελιχθεί πριν από 2.500 χρόνια;

 

Θωμάς Μπατσέλας